فرآیند و کارکرد گیاهی

مریم گلی اصفهانی (.reuterana Boiss Salvia) گیاهی علفی و پایا متعلق به خانواده نعناع و بومی ایران است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تغییرات به وجود آمده در میزان و ترکیبات اسانس این گونه در شرایط مزرعه­ای(کرج و ابهر) در مقایسه با رویشگاه طبیعی (آرادان) انجام پذیرفت. اندام هوایی گیاهان در زمان گلدهی، جمع­آوری و اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر استخراج شد. شناسایی ترکیبات اسانس­ها توسط کروماتوگرافی گازی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی(GS-MS) انجام شد. انتقال این گیاه از رویشگاه طبیعی به شرایط زراعی سبب افزایش ارتفاع گیاه، وزن خشک گیاه، میزان اسانس و تغییر کمّی و کیفی اجزاء اسانس شد. نتایج نشان داد بازده اسانس در شرایط رویشگاهی و زراعی کرج و ابهر به ترتیب 14/0، 18/0 و 2/0 درصد وزنی به وزنی بود. در مجموع 47 ترکیب در اسانس مریم گلی اصفهانی وجود داشت که 5/57% آن­ها (27 ترکیب) در هر سه منطقه مشترک بودند. دو ترکیب­های اصلی در اسانس نمونه رویشگاهی Germacrene– D (15/23%) و Spathulenol (18/10%) بود. دو ترکیب عمده اسانس گیاهان کشت شده در کرج و ابهر Linalool (به ترتیب 1/21% و 41/17%) و Germacrene–D  (به ترتیب 4/19% و 8/16%) شناسایی شد. برخلاف اسانس گیاه کشت شده در ابهر که دارای بیشترین میزان مونوترپن­های هیدروکربنه بود، اسانس گیاهان جمع­آوری شده از رویشگاه آرادان کمترین میزان مونوترپن­های هیدروکربنه را به خود اختصاص داد. به علاوه، کمترین و بیشترین میزان سزکوئی­ترپن هیدروکربنه و نیز میزان کل سزکوئی­ترپن­ها به ترتیب در ابهر و آرادان مشاهده شد. به نظر می­رسد بالاتر بودن میانگین دمای سالیانه در آرادان، فرآیندهای تولید اسانس در این گیاه را به سمت تولید سزکوئی­ترپن­ها سوق می­دهد.