جلد 12، شماره 54 - ( جلد12، شماره 54، خرداد و تیر 1402 )
جلد 12 شماره 54 صفحات 202-187 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BAHRANI A, mombeini M. Grain nitrogen supply sources in some rice cultivars in response to heat stress due to planting date changes. Plant Process and Function 2023; 12 (54) : 12
URL: http://jispp.iut.ac.ir/article-1-1700-fa.html
URL: http://jispp.iut.ac.ir/article-1-1700-fa.html
بحرانی عبدالله، ممبینی مهران. منابع تأمینکننده نیتروژن دانه در برخی ارقام برنج در واکنش به تنش گرما ناشی از تغییر
تاریخ کاشت. فرآیند و کارکرد گیاهی. 1402; 12 (54) :187-202
1- گروه زراعت، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران ، abahrani75@gmail.com
2- گروه زراعت، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
2- گروه زراعت، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
چکیده: (384 مشاهده)
پدیده تنش گرمایی به دلیل تغییرات آب و هوایی که اغلب اثرات مخربی بر تولید برنج دارد، بیشتر شده است. تجمع و انتقال نیتروژن در اندامهای برنج فرآیند مهمی است که عملکرد و کیفیت برنج را تعیین میکند که قاعدتاً تحت تأثیر تنشهای محیطی از جمله گرما تغییر خواهد نمود. در این راستا پژوهشی با هدف بررسی اثرات تنش گرمای القاشده در تاریخهای مختلف کاشت و تأثیر آن بر منابع تأمینکننده نیتروژن دانه در هفت رقم برنج منتخب (Oryza sativa L.) از جمله عنبوری، چمپا، دانیال، گرده، حمر، و هویزه (ارقام بومی)، و رقم N22 (رقم بینالمللی) صورت گرفت. آزمایش با دو عامل تاریخ کاشت و رقم به صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه‌ی بلوک‌های کاملاً تصادفی در سه تکرار در دو سال 1396 و 1397 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شاوور، وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا گردید. به منظور مواجهه با تنش درجه حرارت بالا (تنش گرمایی) در شرایط مزرعه‌ای، سه تاریخ کاشت 15 اردیبهشت، 5 خرداد و 25 خرداد به ترتیب با متوسط دمای بلند مدت 8/36، 4/33 و 2/34 درجه سانتیگراد به عنوان کرت‌های اصلی انتخاب گردیدند. تاریخ کاشت به هنگام (تاریخ کاشت دوم) با شرایط دمایی مطلوب شامل متوسط دمای 4/33 درجه سانتیگراد در کل مراحل رشد گیاه برنج به عنوان شاهد و تاریخ کاشت زود هنگام (تاریخ کاشت اول) به‌عنوان مواجهه با تنش گرمایی در مرحله زایشی با متوسط 8/36 درجه سانتیگراد در نظر گرفته شدند به‌گونه‌ای که ژنوتیپهای برنج در دوران گلدهی و پرشدن دانه در مواجه با متوسط تنش گرمای بالای 1/39 درجه سانتیگراد بودند و در هر تاریخ کاشت هفت رقم برنج به عنوان کرت‌های فرعی کشت گردیدند. نتایج آزمایش نشان داد در هر سه تاریخ کاشت در تمام ارقام، بالاترین مقادیر نیتروژن انتقالی از برگ به دانه به میزان 38/37 کیلوگرم در هکتار و کارایی انتقال نیتروژن به میزان 88/70 درصد در برگ‌‌های گیاه بدست آمد. در میان تاریخهای کاشت، بیشترین میانگین انتقال مجدد نیتروژن و کارایی انتقال مجدد در کل اندام رویشی در تاریخ کاشت دوم به ترتیب با میانگین 95/42 کیلوگرم در هکتار، 05/37 درصد بدست آمد. در این بین، بیشترین سهم انتقال مجدد نیتروژن با میانگین 40/94 درصد در رقم چمپا در تاریخ کاشت اول که شرایط تنش گرمایی برای گیاه ایجاد شده بود، مشاهده شد. در بین ارقام مورد مطالعه، بیشترین شاخص برداشت نیتروژن در رقم اصلاح شده و پا کوتاه دانیال با میانگین 59/67 درصد و پس از آن در رقم هویزه و N22 بدست آمد. بیشترین عملکرد دانه با میانگین 6554 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت دوم که بالاترین شاخص برداشت نیتروژن، بیشترین مقدار کارایی انتقال مجدد نیتروژن از اندامهای رویشی، بیشترین برداشت نیتروژن از خاک و کمترین سهم انتقال مجدد نیتروژن را اندامهای رویشی به دانه داشت در رقم هویزه و پس از آن در رقم حمر (4466) که بالاترین جذب نیتروژن را از خاک داشت، بدست آمد. بهطورکلی با توجه به نتایج آزمایش می‌توان گفت که وقوع تنش گرمایی در طول دوره زایشی گیاه باعث کاهش قابل توجه در مقدار و کارایی انتقال نیتروژن به اندامهای رویشی و دانه خواهد شد. همچنین ارقام متحمل به گرما (هویزه، حمر و دانیال) دارای بیشترین کارایی انتقال مجدد نیتروژن در هر سه تاریخ کاشت بودند و می‌توان از این ارقام در برنامه‌های اصلاحی استفاده کرد.
شماره‌ی مقاله: 12
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سایر موارد
دریافت: 1401/1/14 | پذیرش: 1401/7/30 | انتشار: 1402/4/28
دریافت: 1401/1/14 | پذیرش: 1401/7/30 | انتشار: 1402/4/28
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
