زهرا محمدزاده، منیره چنیانی، لیلا سمیعی،
جلد ۱۰، شماره ۴۵ - ( ۹-۱۴۰۰ )
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی اثر هورمونهای گیاهی (IAA و BAP) و الیسیتور متیلجاسمونات بر توان کالزایی ریزنمونه برگ کلپوره (Teucrium polium L.) و محتوای برخی ترکیبات فنلی (فنلکل، o-دیفنل، اسیدهای فنلی، فلاونوئید و فلاون) و ظرفیت آنتیاکسیدانی آن انجام شد. ریزنمونه برگ از گیاه بالغ رشدیافته در شرایط هیدروپونیک تهیه و در محیطکشت MS دارای غلظتهای مجزا و تلفیقی IAA (۱/۰، ۵/۰ و ۱ میلیگرم در لیتر) و BAP(۵/۰، ۱ و ۵/۱ میلیگرم در لیتر) کشت شدند. تیمارهای دارای بیشترین درصد کالزایی و وزن تر و خشک بهعنوان شرایط هورمونی بهینه، جهت بررسی تأثیر متیلجاسمونات (۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ میکرومولار) بر متابولیتهای فنلی انتخاب شدند. هشت هفته پس از رشد کالوسها، محتوای ترکیبات فنلی مختلف و ظرفیت آنتیاکسیدانی عصارهها (براساس دو آزمون DPPH و FRAP) سنجش شدند. اگرچه درصد کالزایی بالاتری در همه تیمارهای هورمونی نسبت به شاهد دیده شد، اما کالزایی صددرصد در شرایط هورمونی "IAA۰,۱+BAP۱" و "IAA۱+BAP۱,۵" میلیگرم در لیتر مشاهده شد. بیشترین وزن تر و خشک کالوسها نیز در تیمارهای تلفیقی "IAA۰,۱+BAP۰,۵ "، "IAA۰,۱+BAP۱"، "IAA۱+BAP۰,۵" و "IAA۱+BAP۱,۵" میلیگرم در لیتر ثبت شد. نتایج حاصل از بخش دوم آزمایشات نشان داد که محتوای ترکیبات فنلی و همه زیرمجموعههای آن بجز o-دیفنل، دارای بیشینه میزان در زمان تیمار با غلظت ۵۰ میکرومولار متیلجاسمونات ،در تمامی تیمارهای هورمونی، بودند. همچنین همبستگی قوی بین خاصیت آنتیاکسیدانی DPPH (r۲= -۰,۷۳۵) و FRAP (r۲= ۰,۸۷۶) با محتوای ترکیبات فنلی مشاهده شد. از اینرو متیلجاسمونات بهعنوان یک محرک توانمند میتواند موجب بالابردن سنتز ترکیبات فنلی و بهطبعآن افزایش توان آنتیاکسیدانی در کالوس کلپوره گردد و این شیوه را بهعنوان یک فن مؤثر در جهت تأمین ترکیبات دارویی- فنلی در شرایط کشت کالوس معرفی نماید.
