مهراب یادگاری،
جلد ۱۳، شماره ۶۲ - ( ۷-۱۴۰۳ )
چکیده
آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) گیاهی دارویی مهم از تیره نعناع (Lamiaceae) است که مصارف متعددی در صنایع غذایی و دارویی دارد. پژوهش حاضر جهت بررسی اثر محلولپاشی محرک‌های نانوذرات دیاکسید تیتانیوم و متیل جاسمونات بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و اسانس این گیاه در دو سال زراعی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ و ۱۴۰۱-۱۴۰۲ در قالب دو آزمایش مستقل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد انجام شد. محلولپاشی با نانوذرات دیاکسید تیتانیوم (صفر، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ میلیگرم در لیتر) و سطوح متیل جاسمونات (صفر، ۵/۰، ۱ و ۲ میلیمولار) هر چهار روز یک بار پس از مرحله ۱۰-۱۲ برگی در سه نوبت صورت گرفت. ۱۰۰۰ گرم از ساختار هوایی در هر تکرار با آب ترکیب گردیده و اسانس‌گیری به روش تقطیر با بخار آب توسط دستگاه کلونجر و شناسایی ترکیبات اسانس توسط کروماتوگرافی گازی صورت گرفت. در دو سال انجام این پژوهش بیشترین مقادیر وزن خشک (۸/۳۶۲ -۵/۳۶۵ گرم در مترمربع)، اسانس (۹۵/۰-۹۷/۰ درصد) و کلروفیل کل (۶۹/۱-۷۱/۱ میلیگرم در وزن خشک) متعلق به تیمار متیل جاسمونات (۱ میلیمولار) بود که هم‌گروه با تیمار نانوذرات دیاکسید تیتانیوم (۱۰۰ میلیگرم در لیتر) قرار گرفت. چهار ترکیب کارواکرول، پارا-سیمن، گاما-ترپینن و تیمیل استات از دسته مونوترپن‌های حلقوی در تیمارهای مختلف بیش از ۶۲ درصد از ترکیبات اسانس را به خود اختصاص دادند. متیل جاسمونات (۱ میلیمولار) با افزایش ۴۰ درصدی، مقدار اسانس را از ۶۹/۰ به ۹۷/۰ درصد افزایش داد. با توجه به نتایج دو ساله تحقیق حاضر، محلولپاشی متیل جاسمونات با غلظت ۱ میلیمولار جهت بهبود خصوصیات کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن باغی در مناطق مشابه پیشنهاد می‌گردد.
