فرآیند و کارکرد گیاهی

شوری از تنش­های محیطی است که بر استقرار و رشد گیاهان تاثیر می­گذارد. پژوهش­ها نشان داده است که برخی از تنظیم کننده­های رشد مانند نیتریک ­اکسید، باعث ایجاد مقاومت در گیاهان نسبت به تنش­های محیطی مانند شوری، گرما، سرما و خشکی می شود. سدیم نیتروپروسید به­عنوان یک ترکیب رها کننده نیتریک اکسید در گیاهان محسوب می­شود. هدف از این پژوهش، بررسی نقش سدیم نیتروپروسید در تحمل به شوری گیاه آهار و تاثیر آن بر برخی ویژگی های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی این گیاه بود. این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج سطح شوری،۰ (شاهد)، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ میلی­مولار کلرید سدیم و چهار سطح سدیم نیتروپروسید (محلول­پاشی برگساره­ای)، ۰ (شاهد)، ۲۵/۰، ۵/۰ و ۷۵/۰ میلی مولار با سه تکرار انجام شد. در سطح شوری ۵۰ میلی مولار، میزان کاهش طول ساقه و طول ریشه، به­ترتیب ۲۶/۴۱ و۶۳/۲۹ درصد در مقایسه با شاهد بود. در سطح شوری ۵۰ میلی مولار، کاربرد سدیم نیتروپروسید در غلظت ۵/۰ میلی مولار، ظرفیت آنتی اکسیدانی را ۹۳/۱ برابر، میزان گلیسین بتائین را ۹۸/۳ برابر، میزان پرولین را ۱۲/۲ برابر، همچنین فعالیت آنزیم­های آسکوربات پراکسیداز، کاتالاز و گایاکول پراکسیداز را به­ترتیب به میزان ۱۵/۵ ، ۶۹/۴ و ۷۸/۲ برابر در مقایسه با شاهد افزایش داد. یافته­های این پژوهش، نشان داد که در شرایط تنش شوری، کاربرد سدیم ­نیترو­پروسید (به­ویژه در سطوح شوری کمتر از ۵۰ میلی مولار) می­تواند برخی از اثرات منفی ناشی از تنش شوری را در آهار تعدیل نماید.

امواجی که ما شبانه­روز با آن­ها سر و کار داریم متفاوت هستند. این امواج، طیف وسیعی را شامل می­باشند که برخی از آن­ها مرئی بوده و برخی دیگر قابل رویت نیستند. امواج مغناطیسی و الکترومغناطیسی از این دسته هستند که بعضی از آن­ها از خطوط برق و وسایل برقی خانگی تولید می­شوند.  امواج مغناطیسی زمین یکی دیگر از انواع امواج غیرقابل رویت است که تمامی موجودات زنده با آن در ارتباط هستند. در این آزمایش، بذرهای دو گونه بادام ایرانی به صورت مصنوعی تحت تاثیر امواج مغناطیسی ایستا قرار گرفتند. شدت میدان وارده، ۱۰ میلی­تسلا و مدت زمان تابش ۴ روز و هر روز به مدت ۵ ساعت بود. سپس، میزان فعالیت آنزیم­های پلی­فنول­اکسیداز و فنیل­آلانین­آمونیالیاز و همچنین محتوای ترکیبات فنولی کل، اسیدهای فنولی، ترکیبات فلاونوئیدی، آنتوسیانین مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که میزان فعالیت آنزیم فنیل­آلانین­آمونیالیاز تغییر چندانی نداشت، ولی فعالیت آنزیم پلی­فنول­اکسیداز تحت تاثیر میدان مغناطیسی افزایش یافت. محتوای ترکیبات فنولی کل، آنتوسیانین و ظرفیت آنتی­اکسیدانی کل نیز افزایش نشان داد. هرچند محتوای فلاونوئیدی کاهش یافت ومحتوای اسیدهای فنولی نیز در یک گونه افزایش و در گونه دیگر کاهش نشان داد.

شوری از عوامل تنش­زای محیطی است که رشد کمی و کیفی گیاهان را محدود می­نماید. از راهکارهای مهم برای غلبه بر تاثیرات نامطلوب شوری کاربرد تنظیم کننده­های رشد گیاهی است. تاثیر مثبت اسید سالیسیلیک در کاهش اثرات نامطلوب تنش­ها در برخی گیاهان گزارش شده است. به­منظور بررسی تاثیر کاربرد اسید سالیسیلیک بر ­برخی ویژگی­های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیو­شیمیایی در انگور تامپسون سیدلس در شرایط شوری، آزمایشی گلدانی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. قلمه­های ریشه­دار شده این رقم با پنج سطح شوری (همراه آب آبیاری) صفر (شاهد)، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ میلی­مولار کلرید سدیم و چهار سطح اسید سالیسیلیک (محلول­پاشی برگساره­ای) صفر (شاهد)، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی­گرم در لیتر تیمار گردیدند. افزایش غلظت کلرید سدیم، باعث کاهش شاخص­های رشدی، محتوای نسبی آب برگ و نیز افزایش نشت یونی و محتوای مالون­دی­آلدئید شد. در تیمار شوری ۱۰۰ میلی‌مولار (بدون کاربرد اسید سالیسیلیک)، میزان کاهش طول ساقه و طول ریشه، به­ترتیب ۱۸/۶۷ و ۵۹ درصد در مقایسه با شاهد بود. در سطح شوری ۱۰۰ میلی­مولار، کاربرد اسید سالیسیلیک در غلظت ۳۰۰ میلی­گرم در لیتر، میزان پرولین را ۱۱/۴ برابر، قندهای محلول را ۵/۷ برابر، فعالیت آنزیم­های گایاکول پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز و کاتالاز را به­ترتیب به میزان ۱۵/۳، ۱/۴ و ۶/۳ برابر در مقایسه با شاهد افزایش داد. یافته­های این پژوهش، نشان داد که در شرایط تنش شوری، کاربرد اسید سالیسیلیک (در غلظت­های۲۰۰ و ۳۰۰ میلی­مولار)، باعث افزایش کارایی رشد، افزایش فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدانی و اسمولیت­های سازگار و نیز کاهش نشت یونی شد.

این پژوهشی بر کشت دوم ذرت (SC۶۴۵) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. دور آبیاری به عنوان عامل اول در دو سطح شامل انجام آبیاری پس از ۷۵ (I_۱: به عنوان شاهد) و ۱۲۰ میلی‌متر (I_۲: آبیاری تأخیری) تبخیر از تشتک تبخیر کلاس آ و عامل دوم در دو سطح شامل کاربرد (S_۱) و عدم کاربرد سیدروفور (S_۲: به عنوان شاهد) بود. کاربرد سیدروفور به صورت محلول‌پاشی (غلظت ۲ در هزار در مراحل ۶-۴ و ۱۴-۱۲ برگی) و مصرف با آب آبیاری (۲۰ کیلوگرم در هکتار در مرحله گره بندی) صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد دور آبیاری I_۱ نسبت به I_۲، سبب افزایش رنگیزه­های برگ، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، پایداری غشاء، شاخص سطح برگ (LAI) و سطح مخصوص برگ (SLA) و کاهش ساکارز، پراکسیداسیون چربی­ها (MDA)، فعالیت آنزیم­های گایاکول­پراکسیداز و پلی­فنل­اکسیداز گردید. تیمار S_۱ نیز در مقایسه با S_۲، موجب افزایش رنگیزه­های برگ، قابلیت تنظیم اسمزی، میزان فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدان، RWC، پایداری غشاء، LAI و SLA و کاهش MDA شد. در برهمکنش عوامل آزمایش، در هر سطح آبیاری، کاربرد سیدروفور باعث افزایش کلروفیل (a، b و کل) برگ، پرولین و قندهای محلول شد. بیشترین عملکرد تر زیست‌توده (g/m^۲ ۸۶۹۷) از تیمار I_۱ بدست آمد. تیمار S_۱ نیز در مقایسه با S_۲ عملکرد تر زیست­توده به میزان g/m^۲ ۱۶۴۴ گردد. در مجموع سیدروفور باکتریایی با بهبود قابلیت­های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی ذرت توانست در تخفیف اثرات تنش خشکی و افزایش ظرفیت فتوسنتزی آن مؤثر باشد

این آزمایش به ‌منظور بررسی اثر شرایط مختلف انبارداری بذر بر شاخص‌های جوانه‌زنی باقلا رقم شامی انجام شد. بدین منظور یک آزمایش فاکتوریل سه عاملی در پایه طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ به‌ صورت سه عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی در ۵ تکرار انجام شد. عامل‎های آزمایش شامل دمای انبارداری (۱۵، ۲۵، ۳۵ و ۴۵ درجه سانتی‌گراد)، محتوای رطوبت بذر (۶، ۱۰، ۱۴، ۱۸ و ۲۲ درصد) و زمان انبارداری (صفر، ۳۰، ۶۰، ۹۰، ۱۲۰، ۱۵۰، ۱۸۰، ۲۱۰، ۲۴۰ و ۲۷۰ روز) بودند. همچنین، به منظور ارزیابی  صفات بیوشمیایی از تیمار‌های آزمایش ۵ سطح زمان انبارداری (۰، ۳۰، ۹۰، ۱۸۰ و ۲۷۰ روز انبارداری) انتخاب شد. نتایج نشان داد در طی دوره انبارداری، درصد جوانه‌زنی، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه گیاهچه به دما و محتوای رطوبت بذر واکنش نشان داده و در هر دما با افزایش محتوای رطوبت بذر نیز جوانه‌زنی (بین ۵ تا ۹۰ درصد) کاهش و نشت الکترولیت‌ها (۶۰ تا ۳۷۰ درصد) بذر افزایش یافت. در دماهای ۱۵ و ۲۵ درجه سانتی‌گراد سرعت زوال بذر در رطوبت‌های۶، ۱۰ و ۱۴ درصد آهسته و در رطوبت‌های  ۱۸ و ۲۲ درصد بسیار شدید (بیش از دو برابر) بود. به هر حال، در دماهای ۳۵ و ۴۵ درجه سانتی‌گراد سرعت زوال بذر از رطوبت‌ ۱۰ درصد شروع به افزایش کرد و در محتوای رطوبت ۲۲ درصد جوانه‌زنی و رشد گیاهچه پس از ۳۰ روز انبارداری به صفر رسید. میزان پروتئین محلول و فعالیت آنزیم کاتالاز نیز طی دوره انبارداری کاهش یافتند. با توجه به نتایج آزمایش کاهش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت و افزایش خسارت رادیکال‌های آزاد از جمله دلایل کاهش قابلیت ماندگاری بذر باقلا طی انبارداری در شرایط دماها و رطوبت‌های بالا پیشنهاد می‌شوند. محتوای رطوبتی ۶، ۱۰ و ۱۴ درصد در دماهای ۱۵ و ۲۵ درجه سانتی گراد برای نگهداری طولانی مدت بذر باقلا قابل توصیه هستند.
 

انتخاب ارقام مناسب بادام (Prunus dulcis Mill.) در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران به منظور تولید بهینه محصول اهمیت زیادی دارد. به منظور بررسی تحمل به تنش کم آبی نهال یک ساله پنج رقم و ژنوتیپ بادام روی پایه GN۱۵، آزمایشی به صورت فاکتوریل با دو فاکتور رقم/ ژنوتیپ در ۵ سطح ( فرانیس، سهند و ژنوتیپ های K۳-۳-۱، H و ۱۳۴۰ ) و کم آبیاری در سه سطح: آبیاری کامل (Mpa۳۳/۰- )، تنش ملایم (۷۰ درصد یا Mpa۸/۰- ) و تنش شدید (۴۰ درصد یا  Mpa۶/۱- ) آب قابل نگهداری خاک با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند (مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی) انجام شد. در این تحقیق صفات رشد رویشی، تعداد میانگره ها، پرولین، پروتئین، فنل کل، کاروتنوئید کل موجود در برگ، درصد نشت یونی (%EL) و فلورسنس کلروفیل مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد با افزایش شدت تنش غلظت پرولین در رقم سهند و ژنوتیپ H (به ترتیب ۱۳/۸۳ و ۲/۸۴ میلی گرم ) دارای بیشترین و ژنوتیپ ۱۳-۴۰ با ۶۵/۵۳ میلی گرم دارای کمترین پرولین بودند. ترکیب پیوندی فرانیس/GN۱۵ دارای ۲۸/۱۶و GN۱۵/۱۳-۴۰ دارای ۴۸/۱۱ میلی گرم پروتئین کل در برگ ها بودند. مقدار فنل کل در برگ های ارقام بادام از ۶۹۸ در تیمار شاهد به ۹۴۸ واحد در تیمار تنش شدید خشکی رسید. رقم سهند با ۵/۹۱۲ واحد فنل بیشترین فعالیت فنلی را از خود نشان داد و میانگین درصد نشت الکترولیت ها (%EL ) از ۵۹/۱۱ تا ۵۹% در تنش شدید خشکی افزایش یافت. تنش شدید کم آبی از طریق افزایش میزان فلورسانس حداقل و کاهش میزان فلورسانس حداکثر باعث کاهش دامنه فلورسانسی در نهال ها شد و نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر (F_v/F_m) را از ۸۳/۰ در گیاهان شاهد به ۷۶/۰در برگ های رقم سهند و در برگ های رقم فرانیس از ۸۱/۰ به ۷۷/۰ روی پایه GN۱۵ کاهش داد و سبب کاهش، وزن خشک، سطح و تعداد برگ و باعث افزایش وزن ویژه برگ ها شد. با کاهش تعداد میانگره ها سبب کاهش رشد کلی نهال های جوان گردید. پنج رقم و ژنوتیپ روی پایه GN۱۵، تنش ملایم (Ψ_w =-۰,۸ Mpa) را تحمل و پارامتر های فیزیولوژیکی را کنترل نمودند اما تنش شدید (Ψ_w =-۱,۶ Mpa) را فقط رقم فرانیس و ژنوتیپ سهند و تا حدودی ژنوتیپ H تحمل نمودند اما دو ژنوتیپ K۳-۳-۱ و ۱۳۴۰ با تنش شدید دچار کم آبی شدید شده و بیش از ۸۰ درصد برگ ها ریزش نمودند و این ژنوتیپ ها به عنوان حساس ترین و رقم سهند و فرانیس به عنوان متحمل ترین و ژنوتیپ H با تحمل متوسط به تنش شدید روی پایه GN۱۵ تشخیص داده شدند.

 به‌منظور بررسی اثر کودهای زیستی نیتروکسین (صفر، دو و چهار لیتر در هکتار) و بیوسولفور (صفر، دو و چهار کیلوگرم در هکتار) حاوی باکتری‌های محرک رشد بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی عروسک پشت پرده (Physalis alkekengi L.) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با نه تیمار (دو و چهار لیتر در هکتار نیتروکسین، دو و چهار کیلوگرم در هکتار بیوسولفور، دو لیتر نیتروکسین+ دو کیلوگرم بیوسولفور، دو لیتر نیتروکسین+چهار کیلوگرم بیوسولفور، چهار لیتر نیتروکسین+ دو کیلوگرم بیوسولفور، چهار لیتر نیتروکسین+چهار کیلوگرم بیوسولفور و عدم کاربرد کود زیستی) و سه تکرار در دانشگاه زنجان انجام شد. نتایج این آزمایش نشان داد که کودهای زیستی نیتروکسین و بیوسولفور بر شاخص‌های رشدی، عملکردی و کیفی گیاه عروسک پشت پرده تأثیر معنی­داری داشتند.اما وزن کالیکس تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت، حداکثر ارتفاع بوته (۵۳ سانتی­متر)، قطر ساقه (۱/۶ میلی­متر)، فاصله میانگره (۳۳/۷ میلی­متر)، سطح برگ (۳/۴۲۲ سانتی­متر مربع)، تعداد شاخه فرعی (۵۸ شاخه)، وزن‌تر اندام هوایی (۳/۳۷۱ گرم) و وزن خشک اندام هوایی (۷۸ گرم) در تیمار تلفیقی چهار لیتر نیتروکسین همراه چهار کیلوگرم بیوسولفور حاصل شد. بیشترین وزن تک میوه (۹۶/۱ گرم)، قطر میوه (۸۲/۱۸ میلی­متر)، عملکرد کل (۸۲/۶ تن در هکتار) و کلروفیل a (۰۱/۴ میلی­گرم بر گرم وزن‌تر برگ) نیتروژن برگ (۰۲/۳ درصد)، گوگرد برگ (۲۰/۰ درصد) نیز در تیمار تلفیقی چهار لیتر نیتروکسین همراه چهار کیلوگرم بیوسولفور حاصل شد. همچنین، بیشترین فنل کل (۰۷/۱۴ میلی­گرم برگرم وزن خشک میوه)، کارتنوئید (۱۶/۱۲ میلی­گرم بر گرم وزن‌تر میوه)، آنتوسیانین (۷/۱۷ میلی‌گرم بر گرم وزن خشک میوه)، فیزالین (۵۶/۱ درصد) در تیمار چهار لیتر نیتروکسین در هکتار حاصل شد. بیشترین کلروفیل b (۷۶/۲ میلی­گرم بر گرم وزن‌تر برگ) در تیمار تلفیقی چهار لیتر نیتروکسین در هکتار همراه دو کیلوگرم بیوسولفور در هکتار به دست آمد. در مجموع با توجه به نتایج به نظر می­رسد که مصرف کودهای زیستی نیتروکسین و بیوسولفور می‌تواند در افزایش عملکرد اقتصادی، ویژگی‌های کمی و کیفی گیاه عروسک پشت پرده نسبت به شاهد مؤثر باشد.