فرآیند و کارکرد گیاهی

کرچک معمولا در مناطق حاشیه‌ای و در اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک کشت می‌شود که روغن آن کاربردهای زیادی از لحاظ صنعتی و دارویی دارد. برای بررسی واکنش‌های فیزیولوژیکی اکوتیپ‌های مختلف گیاه کرچک در شرایط متفاوت تنش خشکی، آزمایشی مزرعه‌ای در دو مکان اصفهان و شهرکرد در سال زراعی 1392 اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی شامل چهار سطح تنش خشکی (عدم تنش برابر با 30 درصد تخلیه رطوبتی، 45 درصد تخلیه رطوبتی، 60 درصد تخلیه رطوبتی و 75 درصد تخلیه رطوبتی) به‌عنوان کرت اصلی و شش اکوتیپ کرچک (اصفهان، اردستان، اراک، نایین، یزد و اهواز) به‌عنوان کرت فرعی در سه تکرار در هر دو منطقه به‌طور مجزا انجام شد. نتایج حاصل از این دو آزمایش به‌صورت تجزیه مرکب آنالیز گردید. صفاتی که در این آزمایش اندازه‌گیری شد شامل زیست‌توده، کلروفیل کل، هدایت روزنه‌ای، تابش فعال فتوسنتزی جذب شده توسط تاج پوشش گیاهی، تابش جذب شده به تابش کل و ضریب استهلاک نوری بود. نتایج نشان داد بالاترین و پایین‌ترین کلروفیل به‌ترتیب در اکوتیپ یزد (6/128SPAD) در منطقه اصفهان در شاهد و اکوتیپ یزد (8/25SPAD) در منطقه شهرکرد در تنش شدید حاصل شد. بیش‌ترین میزان هدایت روزنه‌ای و ضریب استهلاک نوری به‌ترتیب در اکوتیپ‌های اردستان (5/647Mmol/m2s) و یزد (03/1) در منطقه شهرکرد در شرایط شاهد و کمترین هدایت روزنه‌ای (5/53 Mmol/m2s ) در اکوتیپ‌ اهواز و پایین‌ترین ضریب استهلاک نوری (07/0) در اکوتیپ نایین در منطقه شهرکرد در تنش شدید به‌دست آمد. در شرایط شدید تنش، جذب تابش فعال فتوسنتزی توسط تاج گیاهی کاهش یافته، روزنه‌ها بسته شده و کلروفیل کل نیز کم ‌شد در نتیجه میزان فتوسنتز کاهش یافته و تولید زیست‌توده به-طور معنی‌داری در مقایسه با شرایط شاهد کاهش یافته است. کرچک در منطقه اصفهان زیست‌توده بالاتری تولید کرد ولی اکوتیپ‌ها با وجود تفاوت در واکنش‌های فیزیولوژیکی، تفاوتی را از نظر زیست‌توده نشان ندادند.